Ο Howard Gardner (1983), είχε πει κάποτε: «Μη ρωτάς πόσο έξυπνο είναι ένα παιδί, αλλά µε ποιο τρόπο είναι έξυπνο». Οι σύγχρονες μέθοδοι μάθησης επιβάλλουν ένα καθολικό μοντέλο εκπαίδευσης και μελέτης το οποίο οι μαθητές πρέπει να ακολουθούν. Η μελέτη λοιπόν και η προετοιμασία για την επόμενη μέρα γίνεται μια δυσάρεστη διαδικασία για τα παιδιά και ένας διαρκής πονοκέφαλος για τον γονιό. Καθώς η μάθηση εστιάζει κυρίως στις γνωστικές ικανότητες, ο βαθμός επίτευξης αποτελεί σημαντικό παράγοντα άγχους τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς. Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας (και εμάς τους ίδιους) να βιώνουν την μελέτη ευχάριστα;
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Gardner εισάγει μια ριζοσπαστική θεωρία καταρρίπτοντας την μέχρι τότε θεωρία που επικρατούσε για τον δείκτη νοημοσύνης (ΙQ). Υποστήριξε ότι υπάρχει ένα ευρύ φάσμα νοημοσύνης, και εισήγαγε τον όρο «πολλαπλή νοημοσύνη». Σύμφωνα µε αυτή τη θεωρία, η νοημοσύνη χωρίζεται σε εννέα σημαντικούς τομείς που ενεργοποιούνται σε διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου. Τα εννέα αυτά ειδή νοημοσύνης είναι: η Γλωσσική νοημοσύνη, η Λογικομαθηματική νοημοσύνη, η Διαπροσωπική νοημοσύνη, η Ενδοπροσωπική νοημοσύνη, η Μουσική-ρυθμική νοημοσύνη, η Χωροταξική νοημοσύνη, η Κιναισθητική νοημοσύνη, η Νατουραλιστική νοημοσύνη και η Υπαρξιακή νοημοσύνη. Αναλόγως με την ιδιοσυγκρασία του, το κάθε παιδί διαθέτει διαφορετική αντίληψη και ικανότητες.
Οι γονείς πρεπει να δίνουν διαρκώς ερεθίσματα στο παιδί τους να ανακαλύπτει και να εξελίσσει τις ξεχωριστές του δυνατότητες. Παράλληλα, όμως, το παιδί πρέπει να ακολουθεί και το εκπαιδευτικό μοντέλο και να είναι συνεπές στην ύλη και τις γνώσεις που πρέπει αφομοιώσει. Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό; Το πιο φρόνιμο είναι οι γονείς να μην κρίνουν το παιδί από την επίδοσή του στα μαθήματα και να μην το πιέζουν να αναλώνει χρόνο σε ένα αντικείμενο που δεν μπορεί ή δυσκολεύεται να ανταποκριθεί. Η καταπίεση οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα, τα οποία μπορεί να εκδηλωθούν κατά την ενήλικη ζωή. Αν το παιδί μας δυσανασχετεί με τα μαθηματικά, το να το φορτώσουμε με επιπλέον ασκήσεις μέχρι να τα εμπεδώσει δεν θα βοηθήσει ιδιαίτερα. Εφαρμόζοντας όμως τα μαθηματικά στις πολύ απλές καθημερινές μας δραστηριότητες, είναι ένας έμμεσος τρόπος να κατακτήσει μια νέα γνώση διασκεδάζοντας. Μπορείτε να μετρήσετε πόσα τριαντάφυλλα έχετε στον κήπο (πόσα κόκκινα και πόσα λευκά;), πόσα υλικά βάλατε στο κέικ, πόσα αυτοκίνητα είναι παρκαρισμένα στο δρόμο (χρώματα; ταξί; φορτηγά;), πόσα μαξιλάρια έχει ο καναπές, πόσα ποτήρια ή μαχαιροπίρουνα έχετε στο σπίτι, πόσες κάλτσες, μπλούζες, αυτοκόλλητα, πόσο κάνει το άθροισμα της πινακίδας του ΙΧ μας, κτλ. Εφαρμόζοντας αυτόν τον τρόπο ενισχύουμε τον νοητό συλλογισμό και ερεθίζουμε την εγκεφαλική του λειτουργία.
Είναι γνωστό ότι ο εγκέφαλός μας αναπτύσσεται μέσω των συνάψεων. Και, σύμφωνα με την Jill Stamm, οι εγκεφαλικές συνάψεις αναπτύσσονται βάσει εμπειριών. Για κάθε νέα δεξιότητα που αναπτύσσουμε δημιουργείται και μια σύναψη στην οποία θα καταγραφεί η νέα γνώση. Η σύνδεση αυτή φαντάζει αμελητέα στον χώρο που καταλαμβάνει στον εγκέφαλο. Όσο ασταθής και ευάλωτη είναι όμως στην αρχική της φάση, τόσο εδραιώνεται και ισχυροποιείται κάθε φορά που η δεξιότητα επαναλαμβάνεται.
Η επανάληψη όμως δεν είναι ο μόνος τρόπος ενίσχυσης των συνάψεων: η σύνδεση της μάθησης με μια ευχάριστη δραστηριότητα ή συνήθεια έχει αποδειχθεί ότι ερεθίζει έναν νευροδιαβιβαστή που ονομάζεται ντοπαμίνη, ο οποίος σχετίζεται άμεσα με την διαδικασία της μάθησης (Beierholm, 2013; Coddington et.al, 2019). Ταυτόχρονα όμως, η υπόφυση εκκρίνει οξυτοκίνη την οποία οι επιστήμονες αποκαλούν «ορμόνη της αγάπης», αλλά και πολλές άλλες ορμόνες απόλαυσης, όπως η σεροτονίνη ή η αδρεναλίνη.
Μια ζεστή κούπα σοκολάτας την ώρα που το παιδί μελετάει ή ακόμη ένα χάδι ή μια αγκαλιά μπορούν να ενισχύσουν την διαδικασία της μάθησης. Αν το παιδί σας δυσκολεύεται με την ιστορία μπορείτε να συνδυάσετε την μελέτη με μια αγαπημένη του μυρωδιά (αιθέριά έλαια, κολόνια, φλούδες από εσπεριδοειδή, ή ακόμη και την κρέμα ενυδάτωσης που χρησιμοποιούσατε όταν ήταν μωρό).
Η όξυνση των αισθήσεων είναι πολύ σημαντική γιατί αναδύει τα ευχάριστα και ζεστά συναισθήματα τα οποία μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο όχι μόνο στην εμπέδωση αλλά και στον χρόνο που αφιερώνει το παιδί. Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να κάνει τακτά διαλείμματα, όχι μόνο γιατί έτσι δίνει χρόνο στον εγκέφαλο να αφομοιώσει, αλλά και γιατί βιώνει την μελέτη σαν μια ευχάριστη δραστηριότητα. Μπορεί να επιλέγει μόνο του αν κατά την διάρκεια των διαλειμμάτων θέλει να ακούσει ένα τραγούδι, να διαβάσει ένα ανέκδοτο, να κάνει μια ζωγραφιά, να πιεί ένα ρόφημα, να κάνει μια σωματική δραστηριότητα (διατάσεις, κατακόρυφο, χορό, μονόζυγο κ.α.).
Μην ξεχνάτε ότι η αποστολή μας είναι να κάνουμε τα παιδιά μας ευτυχισμένα και ανθεκτικά στις προκλήσεις που πρόκειται να αντιμετωπίσουν. Αυτό μπορούμε να το καταφέρουμε με πολλή αγάπη, στοργή, κατανόηση και φυσικά αποδοχή της διαφορετικότητας του κάθε παιδιού!
References
Beierholm, U., Guitart-Masip, M., Economides, M., Chowdhury, R., Düzel, E., Dolan, R., & Dayan, P. (2013). Dopamine modulates reward-related vigor. Neuropsychopharmacology, 38(8), 1495-1503.
Connell, G., & McCarthy, C. (2013). A moving child is a learning child: How the body teaches the brain to think (birth to age 7). Free Spirit Publishing.
Gardner, H. (2000). Intelligence Reframed: Multiple Intelligences For The 21st Century. Newyork: Basic
Gottman, J. (2000).Η Συναισθηματική Νοημοσύνη Των Παιδιών: Πώς Να Μεγαλώσουμε Παιδιά Με Συναισθηματική Νοημοσύνη, Ελληνικά Γράμματα.
Zolin, A., Cohn, R., Pang, R. et al. Context-dependent representations of movement in Drosophila dopaminergic reinforcement pathways. Nat Neurosci 24, 1555–1566 (2021). https://doi.org/10.1038/s41593-021-00929-y
Stamm, J. (2016). Boosting Brain Power: 52 Ways to Use What Science Tells Us. Gryphon House, Inc.